Workshop Pikeun Ngamumule Budaya Sunda

H.Shahlan Rasyidi, Kadisbudaparekraf Kota Bogor keur diwawancara ku wartawan

Sakurangna 50  urang murid SMP, SMA jeung SMK Kota Bogor, miluan Workshop  ngeunaan kasurtian satempat anu dilaksanakeun ku Dines Kabudayaan, Pariwisata jeung Ekonomi Kreatif (Disbudaparekraf) Kota Bogor anu lumangsung salila dua poè di Warung Kondang, Jalan Dr. Sumeru Kota Bogor. Hal ieu dijentrèkeun ku Kadisbudparekraf, H. Shahlan Rasyidi mangsa rèngsè mere biantara dina kagiatan èta, Kemis ( 26/3). Numutkeun Shahlan kagiatan èta  unggal taun dilaksanakeun ku dines anu dipingpinna.

“Samèmèhna ngeunaan basa jeung ka aksara  Sunda  pikeun para guru, jeung organisasi kasundaan. Tapi taun ayeuna mah ngahaja ka barudak sakola langsung, sabab nu bakal neruskeun miara, ngarumat jeung mekarkeun budaya Sunda tèh pastina maranèhna,”sanggem Shahlan. Pikeun panyaturna, aya tilu urang, nyaèta Dr. Alif Zaini anu bakal medarkeun ngeunaan kaulinan urang lembur, basa  jeung unak-anikna  ku Dr. Hawe Setuawan, duanana ti  Bandung, sedengkeun ngeunaan adab-adaban urang Sunda bakal dijelaskeun ku Drs. Ujang Suherman, budayawan ti Bogor.  Salah sahiji alesan ayana kagiatan ieu, numutekun Shahlan narèkahan sangkan barudak Sunda wanoheun kana budayana. Sabab ku lobana bèja ti luar anu asup kacida deresna ngaliwatan sababaaha panto informasi, nyababkeun budaya sorangan kacida kadèsèhna ku budaya deungeun.

“Salah sahiji contona basa Sunda geus arang digunakeun ku barudak sakola atawa rumaja, kitu ogè kaulian barudak lembur anu tètèla kacida loba mangfaatna pikeun kamekaran jiwa barudak geus mimiti kagantian ku kaulinan modern jaman ayeuna,”tegesna.  Sawatara ngeunaan adab-adaban sunda, sanggemna, kacida diperlukeun ku barudak ayeuna, enggoning  ngambah kahirupan sapopoè sarta kahareupna. Sabab anu diajarkeun ku karuhun urang Sunda, saèstuna  salaras pisan jeung ajaran Islam. (Dadang HP)

Kayaan keur workshop

Program Rebo Nyunda di Kota Bogor

Babagi Totopong di Cibinong

Ngahejokeun Kota Bogor

Salah sahiji anu nyababkeun hawa di Kota Bogor karasa panas tèh ceuk Kang Sam, aktifis lingkungan hirup  ku sabab lobana wangunan, bari jeung  teu diimbangan ku lobana pepelakan. Ari wangunan  imah biasana sok dibebetah, ku nu boga imahna, sakurangna dipelakan tatangkalan, ngarah asri, hèjo lèndoh, tur matak tiis lamun dicicingan. Sabab aya paribasa  “rumahku istanaku, atawa rumahku surgaku”.

Tapi  nu rada matak pikahariwangeun mah, anu diparakè tempat usaha, boh kios, toko atawa ruko. Geura wè titènan  di sapanjang jalan Tajur Bogor Timur, Sindangbarang Bogor Barat, Jalan Sholèh Iskandar  Bogor Timur, Kedung Halang Bogor  Utara, Nyi Raja Permas Bogor Tengah, ah pokona mah anu diparakè pikeu usaha mah, ampir sakabèhna taya tatangkalan. Numatak lamun ka tempat-tèmpat anu disebutkeun di luhur èta, mangsa tengah  poè èrèng-èrèngan mah karasana tèh mani panas pisan.

Padahal sarèrèa ogè nyaho pentingna tatangkalan, lamun ti beurang mah jadi baturna manusa, nyaèta ku ngahasilkeun oksigèn anu diperlukeun ku manusa. Baheula ceu Kang Sam, mangsa Walikotana Ir. Muhammad, aya katangtuan anu mangrupa SK, anu eusina tèh aya kasanggupan ti nu ngawangun yèn baris melak tatangkalan. Lamun henteu cenah mah IMBna moal dikaluarkeun. Kawijakan kawas kitu tèh kacida alusna, sakurangna, ngajaga Kota Bogor tetep hèjo ku tatangkalan (lain ku angkot), ogè ngajaga tina kakurangan cai, mangsa halodo lila.  Sabab pan tatangkalan tèh jadi tempat panyimpenan cai, lah nu kitu mah budak leutik ogè nyahoeun. Komo barudak SD Bantar Jati 9, mah, sabab ku guru-guruna diajarkeun ngeunaan lingkungan hirup. Moal ogè jadi sakola Adiwayata Mandiri atuh nya. Sabab di sakola ieu salian diajarkeun tertib dina urusan miceun runtah, ogè dibèrè èlmu ngeunaan kumaha ngokolakeun lingkungan hirup. Hanjakalna sanajan geus kakoncara ka mancanegara, malah loba anu ti luar nagri  ngajugjug hayang diajar,  tapi teu kitu pikeun sakola-sakola anu aya di Kota Bogor.  Teuing naon alesanana, tah.  Padahal, sarèrèa ogè nyaho yèn melakkeun disiplin mah alusna tèh mangsa keur barudak kènèh. Sakumaha anu ditembangkeun dina qasidahan, diajar sawaktu leutik mah lir natah dina batu, bakal aya tapakna.

Rarasaan bakal kacida èndahna tah lamun di hareupeun ruko-ruko  di sapanjang jalan Tajur, jeung jalan-jalan sèjènna pinuh ku tatangkalan. Carana mah (lamun daèk) gampang pisan, kari nyadiakeun pot bunga, boh tina plastic atawa tina dreum kurut, rarasaan teu mahal ieuh. Atuh perkara bibitna mah teu hèsè ieu, bisa ti Dinas Pertanian Kota Bogor, ogè konsultasi tangkal naon anu pantes atawa alus dipelak dina pot.

Mun teu salah bibit-bibit èta tèh dibagikeun gratis, pikeun saha waè anu hayangeun melak.

Malah Kang Sam ogè, ceuk kasarna mah sanggupeun mun kudu nyadiakeun bibit tatangkalan kalayan  Cuma-Cuma, alias teu mayar tèa. 

Tah meureun ceuk tiorina mah teu hèsè ieuh nya, nu boga toko nyayagikeun tempat, bibitna kari ngirim, kari prakna. Kadituna kari miara sangkan èta tangkal tèh hirup, tanggung jawabna nya nu baroga toko, da moal bèak cai dreum-dreuman ieuh, dina kudu nyèborna ogè. Dines anu aya patalina jeung èta, meureun kari migawè nu sèjènna. Sabab lamun kudu ngurus tatangkalan anu aya di hareupeun toko-toko èta mah, pimanaeun kasiwer.

Tah ceuk Ki Mardud mah, nu kitu anu disebut sepi ing pamrih ramè ing gawè tèh, sumanget gotong royong , sabanda sariksa tèa anu ayeuna geus mimiti leyur bisa dihangkeutkeun deui ku cara-cara anu samodèl kitu.  Teu kudu nu gedè-gedè heula, anu sederhana tur gampang dipigawèna, bari jeung murah deuih, tapi mangpaatna, insya  Allah saumur hirup.

Ceuk itungan, lamun aya rèbuan jalma anu baroga toko melak  dua tilu tangkal wè, meureun sakurangna dua  nepi ka tilu rèbu tangkal, nyadiakeun oksigen pikeun masarakat Bogor. Sugan wè ku jalan kitu mah, hawa anu karasa panas bayeungyang tèh rada ngurangan nya. Tapi kètang èta mah teu langkung  ka nu garaduh toko jeung pamarèntahanana. Mugia wè atuh  kahartos nya!  

wanian kacida 2

WANIAN DEUI

wanian pisan

Cikabuyutan

Ngaran (tempat ) Cikabuyutan tètèla lain ngan saukur di Banjar (Ciamis) wungkul, tètèla ampir  di unggal tempat ogè aya. Di Bogor sorangan aya Cikabuyutan anu pernahna di Kalurahan  Baranangsiang, ayeuna mah tukangeun pisan Botani Square.

Di tempat èta aya kobak di sahandapeun tangkal sukun. Aya carita “ahèng” sabudeureun Cikabuyutan ieu tèh, sakumaha kaalaman ku Mang Adun (ngaran samaran) pensiunan panghulu (Lebè) anu gawèna purah ngawinkeun jalma. Kira-kira taun 1968, Mang Adun (keur lèlèngohan kènèh) katarajang panyakit eksim, suku jeung awakna  bunyanyahan, bengeutna ngandelan. Teuing geus sabaraha dokter didatangan, tapi nya kitu tèa, panyakitna tèh can diparengkeun cageur. Hiji peuting, anjeunna ngimpi didatangan ku nini-nini anu nyebutna tèh ti Kampung Manggis. Nini-nini èta ngajelaskeun yèn lamun hayang cageur panyakit Mang Adun tèh kudu diubaran ku daun duduitan sarta dipandikeun di Cikabuyutan samèmèh shalat Jumaah. Ngarasa panasaran Mang Adun tèh nanyakeun ka kolotna, ngeunaan impianana.

“Bener nini manèh tèh dikuburkeunana di Kebon Manggis,” ceuk bapa Mang Adun. Singket carita, kira-kira jam dalapan isuk, Mang Adun ngajugjug ka Cikabuyutan, gebrus mandi bari dibalur ku daun duduitan meunang nutuan.

“Alhamdulillah, poè katilu tèh borokna cageur, anu ngadagleg dina beungeut ogè morolok. Cageurna tèh  teuing pèdah ku akar sukun, atawa cai èta mèmang mustajab, ”pokna tèh daria.

Cikabuyutan atawa istilah Kabuyutan dina sajarah Sunda geus aya sakurangna mangsa munggaran abad ka-11 M. Prasasti Sanghyang Tapak anu dijieun kira-kira taun 1006-1016 M, nerangkeun yèn Prabu Sri Jayabupati (Raja Sunda) geus netepkeun sabagian  tina wewengkon walungan Sanghyang Tapak, minangka kabuyutan, nyaèta tempat larangan sarta kudu dihormat ku sakabèh rahayatna. Kabuyutan anu kecap dasarna buyut mibanda dua harti nyaèta nerangkeun turunan anu ka opat (anak ti incu) sarta pantangan, tabu alias cadu atawa pamali.  Kecap ieu ogè bisa dihartikeun kana tatali karuhun, waktu anu kacida lilana, jeung naon waè anu dianggap karamat atawa suci.

Barang-barang paninggalan para karuhun ogè remen dianggap kabuyutan, misalna goong kabuyutan.  Kabuyutan dina prakna leuwih nunjukkeun kana tempat anu dianggap mibanda komara gaib (kakuatan) anu wujudna bisa mangrupa wangunan, tempat anu pinuh tatangkalan. Contona  wewengkon Kanèkès di Banten. Dina harti sèjèn (filolog) kabuyutan leuwih dima’naan skriptorium, nyaèta tempat pikeun nyieun jeung nyimpen naskah heubeul diantarana Kabuyutan Ciburuy, di Gunung Cikuray, Kabupaten Garut. Ngeunaan Kabuyutan ieu ogè  kungsi disebutkeun ku Bujangga Manik  anu eusina nyebutkeun yèn Talaga Warna  anu mangrupa hulu Ciliwung tèh kabuyutanana Pakuan.

'Sadatang ka Bukit Ageung: eta hulu Cihaliwung, kabuyutan ti Pakuan, sanghiang Talaga Warna."   Anu disebut Bukit Ageung anu aya di puncak pastina tèh Gunung Gedè. Jadi boh Talaga Warna atawa Gunung  Gedè (Ageung) geus aya jaman  Karajaan Pajajaran anu purasabana Pakuan tèa. Ngeunaan hal ieu aya ogè anu nyebutkeun yèn Bukit Ageung jeung Talaga Warna anu disebut ku Bujangga Manik tèh sarua jeung Talaga Rena Mahawijaya (sakumaha anu disebutkeun dina prasasti Batutulis) sedeng Gunung Ageung disaruakeun jeung Badigul tèa. Urusan Kabuyutan ieu di jaman baheula kacida dihormatna,  dina Amanat Galunggung disebutkeun kalayan teges yèn kabuyutan kudu dijaga, Raja anu teu bisa ngarawat jeung ngarumatna di wewengkon kakawasanana, leuwih hina tibatan kulit lasun (careuh) anu geus dipiceun dina wadah runtah. Ieu tangtuna siloka pikeun urang sarèrèa. Kahareup bakal kanyahoan, naha wewengkon Tugu Kujang kaasup kabuyutan, atawa supata baheula tèh lumaku kènèh nepi ka kiwari?  Kaasup anu dicaritakeun dina Pantun Bogor, anu diantarana bakal aya anu patingkodongkang ngawarah anu calutak. Sabab lamun dititènan tètèla wangsit Siliwangi anu “diucapkeun jeung (ditulis) ratusan taun katukang tèh, geuning loba karandapan di jaman kiwari. Tah kitu !

 Wallahualam bissawab. (Tina sababaraha sumber)//tina Jurnal Bogor

Ageman Baheula

Keur uplek ngobrol jeung Ki Madi ngeunaan kajadian ujian anu geus jeung kakara lumangsung di sakuliah Nusantara.  Dina tipi jeung sababaraha Koran, dibèjakeun yèn aya guru jeung kapala sakola anu ngantepkeun muridna nyaronto. Puguh wè, jadi teu kaharti tah, kalakuan samodèl kitu tèh. Sabab pangna dilumangsungkeun ujian bareng, bari jeung soalna sarua tèh, pikeun nganyahokeun geus nepi ka mana urusan pendidikan tèh. Naha geus sarua hasilna atawa kualitasna di unggal daèrah, ulah nepi ka emblog-emblogan jiga cèt anu dibahèkeun kana tèmbok. Tapi lamun anu diudagna ngan saukur lulus wungkul bari jeung teu ngèndahkeun aturan mah, minangka totondèn yèn dunya pemdidikan tèh geus dianggap gagal, sakurangna dina urusan ahlak.  Sabab ku diantepkeun dina nyonto ogè, sarua jeung geus nitah murid-muridna ngahalalkeun sagala cara, nu penting lulus. Ieu kitu gambaran hasil pendidikan tèh? Anu teu ngajarkeun sikep kajujuran, jeung ngatik sangkan barudak sakolana tanggungjawab kana polahna sorangan? Sabab pan meureun maranèhanana tèh dina hiji waktu mah bakal jadi pamingpin ngagantian anu ayeuna keur nyekel kalungguhan. Keur uplek, jol Ujang Kèmèd, datang tuluy milu ngariung.

 “Sanès ieu tèh Ki, hoyong tumaros, seueur jalmi anu nyebatkeun ageman Sunda Wiwitan, èta tèh anu kawas kumaha tèa, Ki?” manèhna nanya,  teu gugur teu angin, teuing kasandingan “jurig “ ti mana tah.

“Kabeneran pisan, euy kamari aya incu datang catetan  ngeunaan Sunda wiwitan cenah mah meunang ngunduh tina internet,  ti Wikipedia, sok tah baca sing tarik. Sakalian kami ogè hayang nyaho,”saur Aki Madi bari ngasongkeun kertas sababaraha lambar, ku Ujang Kèmèd  diilo tuluy dibaca. Sunda wiwitan bisa dihartikeun Sunda munggaran, Sunda mimiti,  asli atawa sajati nyaèta agama atawa kapercayaan  sesembahan kana kakuatan alam jeung karuhun anu dilakonan ku urang Sunda buhun, diantarana aya di Kanèkès, Lebak, Banten Kidul, Sukabumi, Kampung Naga jeung Cigugur.  Ceuk anu ngagemna, Sunda Wiwitan ieu geus  aya samèmèh datangna agama Hindu jeung Islam. Dumasar kana katerangan ti puun kampung Cikeusik mertèlakeun yèn urang Kanèkès lain panganut agama Hindu atawa Budha,tapi animisme, tapi kabèhdieunakeun kapangaruhan Hindu jeun Islam. 

Dina  Carita Parahyangan  ajaran  ieu disebut Jatisunda.  Ajaran Sunda  wiwitan nempatkeun Sang Hyang Kersa (Nu Maha Kawasa) atawa Nu Maha Kawasa ogè disebut Batara Tunggal , Batara  Jagat atawa Batara Seda Niskala.  Manten-NA lumahing di  Buana Nyungcung, sedeng manusa  jeung mahluk sèjènna nyicingna  Buana Pan Tengah, sedeng anu panghandapna Buana Larang (naraka). Antara Buana Nyungcung jeung Buana Tengah, aya 18 lapis alam, pangluhurna Bumi Suci Alam Padang (alam khayangan, Mandala Hyang). Anu kadua ti luhur nyaèta  tempatna Sunan Ambu Nyi Pohaci Sanghyang Asri. Sang Hyang Kersa sorangan nurunkeun tujuh batara ka Sasaka Pusaka Buana, anu pangkolotna Batara Cikal tur dianggap karuhun  urang Kanèkès.  Dasar ajaran Sunda Wiwitan nyekel dua poko nyaèta cara ciri manusa jeung ciri bangsa.  Dina  ciri manusa  aya lima perkara, welas asih, undak usuk, tatakrama, budibasa jeung budaya. Sanajan dina cara ciri bangsa basana umum, tapi dina ajaran Sunda Wiwitan aya bèdana nyaèta, rupa, adat, basa,aksara jeung budaya. Sakumaha aanu aya dina kitab Sunda Wiawitan nyaèta Siksa kanda(ng) Karesian.  Agama ieu dina prak-prakanana ngalaman  “kamajuan” pikeun ngahormat tempat-tempat anu dianggap suci jeung karamat kayaning kabuyutan anu disebut Sasaka Pusaka Buana jeung Sasaka Domas, sarta tumut kana papatah dina tatanèn, dina ajaranana loba larangan atawa pamali. Pamali anu ceuk urang Kanèkès mah buyut tèa.

“Tah aturan-aturan ieu anu diamalkeun ku urang Baduy Jero,” Ujang Kèmèd, tuluy ngarènghap bangun nu cape. Tepi ka ayeuna, ajaran èta tèh masih kènèh diagem jeung dilaksanakeun, ceuk paribasana mah teu unggut kalinduhan, gedag kaangina, angger tumut tumuhu kana ajaran karuhunna baheula.

“Anu hèbatna, urang ditu mah teu wawuheun jeung silih sikut, silih hakan, silih jorag jeung sasamana. Bèda pisan jeung manusa ayeuna, anu cenah leuwih boga adab jeung palalinter.”